Pentatonik Gam Nedir?
Pentatonik Gam
Eğer bir süredir gitar çalıyorsanız, muhtemelen dizileri (gamları) ve onları bilmeniz gerektiğini duymuşsunuzdur. Bir anda bir çok gama bakmak ve öğrenmeye çalışmak boğucu görünebilir ve bazıları için müzik teorisini çağrıştırdığı için sıkıcı gelebilir. Ancak gamlar, gitar çalmak için oluşturduğunuz cephaneliğinizde bulundurabileceğiniz en önemli ve kaçınılmaz araçlardır. Doğaçlamanın, şahane sololar çalabilmenin anahtarı oldukları gibi, nasıl çalışmanız gerektiğini bildiğinizde oldukça keyifli olabilirler. Bunlardan genellikle ilk öğrenileni “pentatonik gam”dır.
Nota okumayı bilmeden riffleri öğrenen ve kendi licklerini yazan gitaristler olsa da, gamları öğrenmek bir gitarist olarak gelişiminizin çok önemli bir parçasıdır. Jimi Hendrix, Jimmy Page, David Gilmour, Eric Clapton, B.B. King, Steve Vai, Joe Satriani, Joe Bonamassa ve diğer büyük isimler, doğaçlama yetenekleri sebebiyle de bilinmektedirler. Bu, notaları gelişigüzel ve hızlı çaldıkları için olan bir şey değil; sololarındaki notalar belirli bir sebepten dolayı birbirleriyle ilgili ve birlikte güzel çalışıyorlar.
Doğru bildiniz: gamlar.
Peki gam nedir ve bu gamın amacı nedir? Basitçe gam; birlikte güzel duyulan bir grup notadır. Bu notalar; birlikte güzel tınlayan akor yürüyüşlerinin üzerine çalınarak melodi ve sololar çalmak için kullanılabilir.
Bu yüzden, lead (solo, melodi) çalmak isteyen gitaristler mutlaka gamları iyi öğrenmeliler. Gamlar sadece lead çalmak için kullanılmaz. Aynı zamanda aralıkları anlamak, akorları oluşturmak ve akor yürüyüşlerini oluşturmanın yanı sıra vokal melodileri ve armonileri oluşturmak için de kullanılabilir. Yani sadece ritm çalan bir gitarist veya şarkı yazarıysanız bile hala gamları öğrenerek kazanç sağlayabilirsiniz.
Kök Ses Nedir?
Her gam bir kök sese sahiptir. Bu kök ses gama ismini verir. Her zaman olmasa da, büyük bir oranda gamlar çalınırken bu seste başlanır ve bitirilir. Kök ses melodinin durucu özellik gösterdiği ve “evde” hissiyatı verdiği notadır. Gamları gösterirken, kök sesler genellikle diğerlerinden farklı bir şekilde belirtilir. Bizim durumumuzda kök sesler beyaz noktalar olarak belirtilmiştir.
Gam Pozisyonları Nedir?
Bir dizi belirli sayıda notayı içerir, ve bu notalar gitar klavyesi üzerinde birden fazla pozisyonda çalınabilir. Bu da demektir ki, beş veya yedi notalı diziler aslında tüm klavye boyunca yayılmış, her nota birbirinin tiz ve pes versiyonları olmak üzere bir çok yerde bulunabilir.
Gitaristler bir gamın tüm notalarını klavye boyunca öğrenebilmek için, klavyeyi pattern, pozisyon, şekil veya kutu(box) denilen bölümlere ayırırlar. İlgili dizinin notaları hep pozisyonda bir şekil oluşturur. Bu pozisyonları, tüm klavyeyi kapsayana kadar çalışır ve aklınıza yazarsanız, gitarın istediğiniz bölümünde gamları özgürce kullanabilirsiniz.
Gam Pozisyonları Nasıl Çalınır
Kullanacağınız parmak, çaldığınız licke göre belirlense de, gamları çalarken tüm parmakları geliştirip kuvvetlendirmek önemlidir. Pentatonik dizinin 1. Pozisyonunu örnek alalım. Eğer çaldığınız notalar üçüncü ve altıncı perdeler arasındaysa (G minör pentatonik), işaret parmağınızı üçüncü, orta parmağınızı dördüncü, yüzük parmağınızı beşinci ve serçe parmağınızı altıncı perdeye atayabilirsiniz. Eğer parmaklarınızı bu bakış açısıyla, tüm pozisyonlardaki notalar için ayarlarsanız, her parmağınız bir perdeyi çalacak şekilde güzel bir kutu formunda duracaktır. Bu da daha az hareket etmenizi dolayısıyla hareket konusunda ekonomik davranmanızı sağlayacak ve sonuç olarak solo çalmayı çok daha kolay kılacaktır.
Pentatonik Gam
“Pentatonik” kelimesi Yunanca’dan gelmektedir. “penta” beş, “tonic” de nota anlamına gelmektedir. Yedi ya da daha fazla notalı gamlardan farklı olarak, pentatonik gam sadece beş notadan oluşmaktadır. İki farklı tonalite oluşturur- majör ve minör ve blues, pop ve rock tarzlarında en yaygın olarak kullanılan gamdır. Pentatonik gam basit akor yürüyüşleri üzerine oldukça güzel çalışır. Öğrenmesi en kolay gamlardan birisi olduğu için, genellikle ilk öğretilendir. O zaman minör pentatonik diziye bir bakalım.
Minör Pentatonik Gam’ın 5 Pozisyonu
Minör “pentatonik gam”da uygulayabileceğimiz beş pozisyon bulunmaktadır. Hepsinin kendi karakteri vardır ve bir gitar melodisine kendi hissiyatını katar. Gitar klavyesi boyunca özgürce emprovize yapabilmek için beş pozisyonu da bilmeniz gerekir. Bu pozisyonları öğrendikten sonra farklı tonlarda da çalın / çalışın. Biraz zamanınızı alacak ama sağlam bir temel atabilmek için oldukça önemli bir çalışma yapmış olacaksınız.
There are five different patterns to the minor pentatonic scale. Each has its own personality and adds its own feeling to a guitar lick. To be truly free to improvise across the entire fretboard, you need to know all five of them. Learn all the patterns thoroughly and also learn them in different keys. It’s a lot of work, but it is important that you do so.
Minör Pentatonik Pozisyon #1
Minör pentatonik dizinin ilk pozisyonunu çalabilmek için, altıncı telin üçüncü perdesine işaret parmağınızla basarak başlayın. Bu notayı çaldıktan sonra serçe parmağınızı aynı telin altıncı perdesine koyup çalın.
Gamı diagramda gösterildiği gibi, her teli çalarak devam edin ve bu sırada beşinci perdeye her denk geldiğinizde üçüncü (yüzük) parmağınızı, altıncı perdede serçe parmağınızı kullanın. (Bu pozisyonda dördüncü perde hiç olmadığı için orta parmak kullanılmayacaktır)
Diziyi bitirdikten sonra, geriye doğru da çalın. Bu gam G (sol) minör pentatonik olarak geçiyor, çünkü ilk bastığımız nota (kök ses) (altıncı tel, üçüncü perde) G notası. G minor akoru vurup üzerine bu diziyi çalabilirsiniz. Birbirine uyumlu olduğunu göreceksiniz. Ya da YouTube’dan Gm backing track açıp üzerine çalabilirsiniz.
Minör Pentatonik Pozisyon #2
G minör pentatonik gamını ikinci pozisyonda çalalım. Altıncı telin, altıncı perdesini ikinci parmağınızla çalarak başlayın. Çünkü sonraki tellerin beşinci perdelerinde işaret parmağımıza ihtiyacımız olacak ve minimum hareket, maksimum verim için bu kutu şeklini korumamız gerekiyor.
2. Pozisyonu diagramda gösterildiği gibi çalmaya devam edin. Dizinin sonuna geldiğinizde, ters şekilde, geriye doğru çalın ve pozisyonu aklınıza yazın.
Minör Pentatonik Pozisyon #3
G minör “pentatonik gam”ı üçüncü pozisyonda çalmak için, orta parmağınız ile altıncı telin, sekizinci perdesine basarak başlayın ve şekilde gösterildiği gibi diziyi çalarak ilerleyin. Bu şekil, elimizi kaydırmamız gereken tek pentatonik gam pozisyonudur.
İkinci tele geldiğiniz zaman, sol elinizi bir perde tize kaydırmanız gerekecek. Gam’ı geriye doğru çarlarken, üçüncü tele geldiğinizde yeniden elinizi bir perde pese kaydırmanız gerekecek
İyice öğrenip aklınıza kazıyana kadar bu diziyi çalışmaya devam edin.
Minör Pentatonik Pozisyon #4
G minör pentatonik gamın dördüncü pozisyonu, işaret parmağı altıncı telin, onuncu perdesinde başlıyor. Şekili çalışarak yavaşça, tane tane, ileri ve geri olmak üzere, iyice öğrenene, ezberleyene kadar çalınız
Minör Pentatonik Pozisyon #5
G minör pentatonik dizinin beşinci pozisyonu, ikinci parmak altıncı telin 13. perdesinde başlıyor. Pozisyonun kalanını şekilde gösterildiği gibi takip edin.
Tüm pozisyonlarda olduğu gibi, bu diziyi yavaşça ve tane tane, ileri ve geri çalarak ezberleyin.
Diğer Gamlar
Pentatonik Gam buzdağının görünen yüzü. Bunlar haricinde bir çok başka gam ve bu gamların farklı kullanımlarından kaynaklanan modları, egzotik gamlar, makamlar bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak aşağıdaki listeyi sıralayabiliriz:
- Majör Gam
- Minör Gam
- Armonik Minör Gam ( ve Modları )
- Melodik Minör Gam ( ve Modları )
- Ionian Modu
- Dorian Modu
- Phyrgian Modu
- Lydian Modu
- Mixolydian Modu
- Aeolion Modu
- Locrian Modu
Her gamın ve her modun kendine has bir tınısı vardır. Dolayısıyla hayal gücümüzü genişletmek, farklı tınılar, farklı hissiyatlar yakalayabilmek için bu gam ve modları sadece öğrenmek değil, onlarda uzmanlaşmak da gerekir. Bu gamları öğrenirken duyumumuzla, iç kulağımızla eşlememiz gerekir ki gitarda nereye basınca nasıl bir ses duyacağımızı, hangi gamı, hangi akorla birlikte çaldığımızda nasıl bir ses geleceğini bilebilelim, hayal edebilelim. Bu hayal gücü ve yaratıcılık da bizim müzisyen ve özellikle bir gitarist olarak en büyük silahlarımızdan birisi olacaktır.
Gitarda Gamları Nasıl Öğrenebiliriz?
Gitarda gamları öğrenmek için öncelikle doğru ve sistemli bir çalışma yöntemi izlemeliyiz. Birbirleriyle benzerlikleri olduğu için, karıştırmamak adına sırasıyla, sindirerek çalışmak gerekir.
Gamları belli bir sıraya koymamız, her pozisyonu iyice, pozisyonda egzersizler yaparak ve o gamın ilişkilendirilebileceği akorları öğrenerek çalışmamız gerekir gerekir.
Birbirleriyle olan ilişkilerini, nasıl birbirlerine bağlayabileceğimizi, nasıl farklı tınlatabileceğimizi, nasıl modlarını tınlatabileceğimizi öğrenmemiz gerekir.
Tabii ki tüm bu çalışmaları yaparken konuyla ilgili müzikleri, şarkıları dinleyerek kafamızda bu gamların ve modların tınılarının yerleşmesini sağlamamız, backing trackler üzerine çalışarak elimizle kulağımız arasındaki bağlantıyı oluşturmamız gerekir. Gamlarla ilgili örnek sololar, melodiler çalışmamız da bu bağlantıyı kuvvetlendirecektir.
Müzik Üniversitesi’nde sistemli, sıralı bir şekilde çalışabileceğiniz en geniş incelenmiş konulardan birisi de gamlar ve modlardır.
Elektro Gitarda Gamları ve Çok Daha Fazlasını Öğrenmek İster Misiniz?
Müzik Üniversitesi’nde bulunan Elektro Gitar kurslarında bir çok konuyu ve tekniği detaylıca öğrenebilir, bu konularda ustalaşmak için bir çok egzersiz bulabilirsiniz. Sitemizde Elektro Gitar için hazırlanmış 10 kursun tamamını bu linkten inceleyebilir ve içeriklerine göz atabilirsiniz.
Müzik Üniversitesi’nin Diğer Avantajları
- Telefon / Tablet ve bilgisayardan, istediğiniz ortamda çalışın.
- Videolara Entegre Tab / Notasyon sistemi, tüm cihazlarda tam ekran yapılabilir ve anlatım videolarımıza entegre “Guitar Pro” uygulaması gibi çalışır. Örnek bir soloyu bu linkten inceleyebilirsiniz.
- Elektro Gitar, Müzik Teorisi(Armoni), Vokal (Şan), Müzik Prodüksiyonu konularında kurslar, saatlerce çalışabileceğiniz ders içeriği. Tüm kurslarımıza buradan göz atabilirsiniz.
- Müzik Üniversitesi öğrencilerine özel canlı-yayınlar, soru-cevaplar.
- Müzik Üniversitesi öğrencilerine özel facebook grubu ve forumlar.
